ታሪኻዊ ዲፕሎማስያዊ ፍጻመ፡ ብዛዕባ ፈላሚ ኣምባሳደር ሶማልያ ኣብ ኤርትራ እንታይ ንፈልጥ?

ዝምድና ኤርትራን ሶማልያን ኣብ ዝሓለፈ ዓመታት ክሕደስ እንከሎ፤ ኤርትራ ብኣሽሓት ዝቝጸሩ ሓይልታት ሶማልያ ኣሰልጢና ኣላ።

ኣብ ኤርትራ ንዓመታት ወተሃደራዊ ስልጠና ዝወሰዱ ሓይልታት ምድሪ፡ ኣየርን ባሕርን ካብ መወዳእታ ዝሓለፈ ዓመት ጀሚሮም ናብ ሃገሮም ከምዝተመለሱ ይግለጽ።

እቲ ኣብ ሶማልያ ተዋፊሩ ዘሎ ዓቃቢ ሰላም ኣፍሪቃዊ ሕብረት ኣብ ዝመጽእ ዓመት ካብታ ሃገር ክወጽእ ምዃኑ ኣብ ዝግለጸሉ ዘሎ እዋን እቶም ኣብ ኤርትራ ዝሰልጠኑ ሓይልታት ኣብ ጸጥታ እታ ሃገር ኣገዳሲ ተራ ክጻወቱ ትጽቢት ይግበር።

ብዛዕባ ኣምባሳደር ዑመር ኢድሪስ እንታይ ንፈልጥ?

ኣምባሳደር ዑመር ሸኽ ዓሊ ኢድሪስ ኣብ ዲፕሎማሲ ብፍላይ ከኣ ኣብ ምሕደራ ቅልውላው፡ ድርድርን ምህናጽ ሰላምን ሰፊሕ ኣፍልጦ ከምዘለዎ ይንገር።

ኣብ እዋን ምሕደራ ቀዳማይ ሚኒስተር መሓመድ ኣብዱላሂ ፋርማጆ ከም ምክትል ሚኒስተር ጉዳያት ወጻኢ ሶማልያ ኣገልጊሉ።

ኣብ ኮስታሪካ ካብ ዝርከብ ዩኒቨርስቲ ሰላም ሕቡራት ሃገራት ዶክትረይት ዝረኸበ ኣምባሳደር ዑመር፡ ካብ 2011 ክሳዕ 2017 ከኣ ኣምባሳደር ሶማልያ ኣብ ቐጠር ኮይኑ ኣገልጊሉ።

ብዘይካዚ ኣብ ኪንግስ ኮሌጅ ለንደን ሰላምን ጸጥታን፡ ኣብ ዓለምለኻዊ ዩኒቨርስቲ እስላም ማሌዥያ፡ ምኽሪ (ካውንስሊን) ኣብ ካርቱም ኣብ ዝርከብ ዓለምለኻዊ ዩኒቨርስቲ ኣፍሪቃ ከኣ ጂኦግራፍን ታሪኽን ኣጽኒዑ።

ኣምባሳደር ዑመር ኣባል ፈራዶ ሶማልያ እውን ኔሩ።

ዝጸንሐ ዝምድና ፕረዚደንት ኢሳይያስን ሶማልያን

ሶማልያ ምስ ኤርትራ ዝምድናኣ ዘሐየለት፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኣቢይ ኣሕመድ ኣብ ኢትዮጵያ ስልጣን ድሕሪ ምሓዙ እዩ።

ኣብ 2006 ኢትዮጵያ፡ ነቶም 'ሕብረት ኢስላሚክ ኮርትስ' (እስላማዊ ፈራዶ) ተባሂሎም ዝጽውዑ ዝነበሩ ጉጅለታት ሶማልያ ካብ ስልጣን ንምእላይ ሰራዊታ ድሕሪ ምእታዋ፡ ኤርትራ ነቲ ወተሃደራዊ ስጉምቲ ብምቅዋም ክሳብ ካብ ዞባዊ ውድብ ኢጋድ ወጺኣ ምንባራ ይዝከር።

እቲ ብኢትዮጵያ ዝድገፍ ዝነበረ ኣብ ባይዶዋን ኬንያን ዝመደበሩ መሰጋገሪ መንግስቲ'ውን ብኤርትራ ተቐባልነት ኣይነበሮን።

ኣብ 2009 ኤርትራ ንኣልሸባብ ወተሃደራዊ ደገፍ ትገብረሎም'ያ ብዝብል ሕቡራት ሃገራት ኣብ ልዕሊኣ ዘንበሮ እገዳ፡ ደገፍ ኢትዮጵያ ትርከበን ጎረባብቲ ሃገራት ዝነበሮ'ዩ። ኤርትራ ግን እቲ ክሲ ሓቅነት ከምዘይነበሮ'ያ ትምጉት። እቲ እገዳ ኣብ 2018 ተላዒሉ'ዩ።

ገለ ካብ ፍሉጣት መራሕቲ ናይቶም ኣብ ሞቓድሾ ንሓጺር ዋን ስልጣን ሒዞም ዝነበሩ 'ኢስላሚክ ኮርትሰ' ኣብ ኣስመራ ተዓቚቦም ምንባሮም'ውን ጥርጣረታት ምትእትታው ኤርትራ ፈጢሩ ነይሩ'ዩ።

ኣብቲ እዋናት፡ ነታ ጠርናፊ መንግስቲ ተሓሪሙዋ ፋሕፋሕ ኢላ ዝነበረት ሶማልያ ዳግም ንምህናጽ ኣብ ኣስመራ ዋዕላ ተቓወምቲ ጉጅለታት ተኻይዱ ምንባሩ ይፍለጥ።

ኣብ 2018፡ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ኤርትራን ስምምዕ ሰላም ድሕሪ ምፍራሙ ግን፡ እታ ዓለምለኻውን ዞባውን ተነጽሎ ኣጋጢሙዋ ዝነበረት ኤርትራ ምስ ሃገራት እቲ ዞባ ዘለዋ ዝምድና ክመሓየሽ ተራእዩ።

ከም መርኣያ ናይዚ ድማ ፕረዚደንት ኢሳይያስ ከም መራሒ ሃገር ንፈለማ እዋን ኣብ 2018 ናብ ሞቓዲሹ ወግዓዊ ምብጻሕ ክፍጽም እንከሎ፡ ፕረዚደንት መሓመድ ኣብዱላሂ ፋርማጆ ተቐቢልዎ።

እቲ ፕረዚደንት ምብጻሕ ዝፈጸመሉ እዋን፡ መራሕቲ ቀርኒ ኣፍሪቃ ዲፕሎማስያውን ቁጠባውን ዝምድናታቶም ንምሕያል ኣብ ዝተሰማምዑሉ ዓመት እዩ ነይሩ።

ኢሳይያስ ሽዑ ናብ ሶማልያ ከም ፕረዚደንት እኳ እንተገሸ ንሞቓዲሹ ግን ጋሻ ኣይነበረን።

መራሒ እቲ ንናጽነት ኤርትራ ዝቃለስ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ ኣብ ዝነበረሉ ኣብ 1980ታት ኣቶ ኢሳይያስ ናብ ሶማልያ ይመላለስ ኔሩ እዩ።

ሚኒስተር ዜና ኤርትራ ኣቶ የማነ ገበረመስቀል ንቢቢሲ ኣብ ዝሃቦ ርእይቶ፡ ኣብ መንጎ ፕረዚደንት ኢሳይያስን ሶማላውያንን ንነዊሕ ዝጸንሐ ዝምድና ምህላው እዩ ገሊጹ።

“እወ ፕረዚደንት ኢሳይያስ ኣብ ሰማንያታት ምክትል ዋና ጸሓፊ ህዝባዊ ግንባር ኣብ ዝነበረሉ ንሞቓዲሹ ብዙሕ ይገይሽ ኔሩ። ህዝብን መንግስትን ሶማልያ ሓገዝ ይገብሩልና ኔሮም፡” ኢሉ።

ሶማልያ ኣብ 1977 ምስ ኢትዮጵያ ናብ ኲናት ድሕሪ ምእታዋ መንግስቲ ሲያድ ባረ ንገለ ካብቶም ኣንጻር መንግስቲ ኢትዮጵያ ዝዋግኡ ዝነበሩ ሓይልታት ይሕግዝ ምንባሩ ይግለጽ።

ብዙሓት መራሕቲ ህዝባዊ ግንባርን ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራን ድማ ናይ ሶማል ፓስፖርትን ዜግነትን ተዋሂብዎም ካብን ናብን ሜዳ ኤርትራ ይንቀሳቐሱ ምንባሮም ይግለጽ።

ኤርትራ ኣብ 1991 ሓርነታ ድሕሪ ምጉንጻፋ ግን፡ ሶማልያ ምስ ምውዳቕ ስርዓት ሲያድ ባረ ናብቲ ክሳብ ሎሚ ዘይደቀሰ ኣዕናዊን ደማዊን ኲናት-ሓድሕድ ተሸሚማ።

ብሰንኪ'ዚ ድማ ክልቲአን ሃገራት ንቡር ዲፕሎማስያዊ ርክብ ክህልወን ዕድል ከይረኸባ'የን ጸኒሐን።